Цистит - қуық қабырғаларының жедел немесе созылмалы ағымының қабынуы. Ол жиі және ауырсынатын зәр шығарумен көрінеді, зәрде іріңнің болуымен, қан ұйығыштарымен, балаларда интоксикация белгілерімен, қызбамен бірге жүреді. Ауру кез келген жастағы және жыныстағы адамдар арасында жиі кездеседі, бірақ көбінесе әйелдерде анықталады, бұл зәр шығару жүйесінің анатомиялық ерекшеліктерімен байланысты.
Циститтің белгілері
Цистит жедел және созылмалы болып бөлінеді. Жедел түрі өздігінен басталуымен және қарқынды дамуымен сипатталады. Бірінші белгі - әр 20-30 минут сайын жиі зәр шығару. Науқастар супрапубикалық аймақтың ауырсынуына шағымданады, ауырсыну перинэяға, жыныс мүшелеріне таралады, іштің қысымымен күшейеді, қуықтың аздап толтырылуы. Зәр шығарудың өзі жану сезімімен және ауырсынуымен ауырады, акт бірнеше тамшы қанның бөлінуімен аяқталады. Зәрдің түсі мен мөлдірлігі өзгереді: бұлыңғыр, күңгірт, тұнба бар, жағымсыз иісі бар. Қолайлы нәтижемен денсаулық жағдайы 4-5 күн ішінде жақсарады, 7-10 күн ішінде науқас қалпына келеді.
Созылмалы цистит ауыспалы өршу мен ремиссиямен немесе үздіксіз баяу ағыммен сипатталады. Симптомдар өткір түрге сәйкес келеді, олардың ауырлығы өткір кезеңде артады.
Себептер
Циститтің дамуы үшін белгілі бір жағдайлар қажет: инфекциялар, қуықтағы морфологиялық немесе функционалдық өзгерістер. Көп жағдайда ауру жұқпалы болып табылады. Циститтің негізгі қоздырғыштары ішек таяқшалары, эпидермальды стрептококктар, Proteus, Klebsiella, Pseudomonas aeruginosa, энтерококктар болып табылады. Микроорганизмдер қуық қуысына сыртқы ортадан, бүйректен, сирек басқа қабыну ошақтарынан: лимфа, қан, қуықтың зақымдалған қабырғасы арқылы түседі.
Қуықтың қабынуының дамуы үшін қолайлы фон жасалады:
- жиі гипотермия;
- сирек немесе толық емес зәр шығару;
- әлсіреген иммунитет;
- отырықшы өмір салты;
- тым тар киім кию;
- дұрыс тамақтанбау;
- витамин тапшылығы;
- физикалық және психоэмоционалды шамадан тыс жұмыс;
- созылмалы аурулар;
- жыныстық серіктестің өзгеруі немесе жыныстық белсенділіктің басталуы;
- қуық, простата безіне хирургиялық араласу;
- гигиеналық нормаларды сақтамау;
- радиациялық, химиялық және улы заттардың организмге әсері;
- антибиотиктермен және нефротоксикалық препараттармен емдеу;
- бөгде заттардың болуы: зәр шығару түтіктері, бүйрек тастары, несепағар стенттері.
Циститтің дамуында қант диабеті, уролития, ұлдардағы / ерлердегі Уэрта стриктурасы, простата аденомасы, простатит, дисбактериоз, ішек инфекциялары, гельминтикалық аурулар сияқты аурулар мен патологиялық жағдайлар белгілі рөл атқарады.
Сорттары
Цистит әртүрлі критерийлер бойынша жіктеледі:
- ағыс бойынша: жедел – шырышты және шырышты қабық асты қабатының қабыну зақымдануымен сипатталады, ал созылмалы – морфологиялық өзгерістер бұлшықет қабатына әсер етеді;
- этиологиясы бойынша: бактериялық (спецификалық және спецификалық емес болып бөлінеді) және бактериялық емес (химиялық, дәрілік, радиациялық, аллергиялық);
- нысаны бойынша: біріншілік – зәр шығару жүйесінде құрылымдық-функционалдық өзгерістерсіз жүреді, қайталама – қуық қызметінің бұзылуы, анатомиялық өзгерістер жағдайында дамиды;
- қабыну процесінің таралуы бойынша: ошақты (шектелген) және жалпы (диффузиялық).
Диагностика
Цистит диагнозында урологқа клиникалық көріністер, зертханалық және аспаптық зерттеулердің нәтижелері көмектеседі. Циститті, оның түрін, ағымының ерекшеліктерін тануда негізгі рөл несептің жалпы талдауы, флораға зәр мәдениеті, зәрдің қышқылдық деңгейін анықтау жатады. Көрсеткіштерге сәйкес қуықтың шырышты қабығын эндоскопиялық зерттеу (цистоскопия) немесе рентгенография (цистография), шолу урографиясы, қуықтың ультрадыбыстық зерттеуі жүргізіледі.
Циститті растау/болмау үшін CMRT клиникаларының мамандары заманауи диагностикалық әдістерді пайдаланады, мысалы:
- MRI (магниттік-резонансты бейнелеу)
- Ультрадыбыстық (УДЗ)
- дуплексті сканерлеу
- Диерс омыртқасының есептелген топографиясы
- тексеру (денені кешенді тексеру)
- КТ
Қай дәрігерге хабарласу керек
Уролог ауруды анықтайды және емдейді. Аурудың себептері мен белгілеріне байланысты гинекологпен және басқа мамандармен кеңесу қажет болуы мүмкін.
Циститті қалай емдеуге болады
Емдеу курсын уролог таңдайды, кейде эндокринолог, гинеколог, инфекционист, гастроэнтеролог, хирург және басқа мамандармен бірлесіп. Жедел цистит сатысында дизуриялық бұзылулардың белгілерін жеңілдету үшін сүт-вегетариандық диета ұсынылады, ащы, тұзды, майлы тағамдарды, дәмдеуіштерді шектеу, қуық аймағында термиялық процедуралар. Қуықты токсиндерден, бактериялардан, қабыну компоненттерінен тез тазарту үшін ішу режимін күшейту қажет. Аздап сілтілі минералды судан басқа, шырындарды, жеміс сусындарын, компоттарды, әлсіз жасыл шайды ішуге болады.
Асқынбаған зәр шығару жолдарын емдеуде дәрілік заттардың ішінен қоздырғыш түрін ескере отырып, уроантисептиктер, бактерияға қарсы, микробқа қарсы, вирусқа қарсы препараттар қолданылады. Ауырсынудан құтылу, бұлшықет спазмын жеңілдету, тағайындалғандай қабыну белгілерін тоқтату, анальгетиктерді, стероид емес қабынуға қарсы препараттарды, спазмолитиктерді қабылдау. Негізгі емдеуден басқа, аурудың белгілері басылғаннан кейін шөптен дәрі, электрофорез, магнитотерапия тағайындалады.
Асқынулар кезеңінде, егер ауруды консервативті терапия арқылы емдеу мүмкін болмаса, қуықты немесе патологиялық өзгерген аймақты хирургиялық алып тастау резекция, лазерлік әсер ету, мұздату арқылы жүзеге асырылады.
Асқынулар
Асқынулардың дамуының алғышарттары созылмалы және қайталама формаларды жасайды. Ықтимал жағымсыз әсерлерге мыналар жатады:
- қуық мойынының склеротикалық деформациясы;
- қуықтағы анатомиялық және функционалдық өзгерістер;
- везикоуретеральды рефлюкс (қуықтан несепағарға несептің кері ағуы);
- перитонит;
- пиелонефрит;
- уретраның қабырғаларының қабынуы.
Циститтің алдын алу
Циститтің алдын алу мыналарға ықпал етеді:
- гипотермияны болдырмау;
- физикалық және психоэмоционалды шамадан тыс жұмыстың алдын алу;
- пайдалы және қоректік тағам;
- жыныс мүшелерінің гигиенасы;
- инфекцияларды, қатар жүретін ауруларды ерте анықтау және емдеу;
- қуықтың жүйелі түрде босатылуы;
- иммунитетті нығайту;
- ішу режимін сақтау.